हवामान बदल आणि पीक उत्पादन – बियाण्यांची भूमिका आणि उपाययोजना

जागतिक हवामानात सातत्याने बदल होत असून त्याचा थेट परिणाम शेतीवर होत आहे. अवेळी पाऊस, तापमानातील मोठ्या प्रमाणातील चढ-उतार, गारपीट, कोरडे दुष्काळी कालखंड आणि अनियमित हवामान यामुळे शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागते. अशा परिस्थितीत, योग्य बियाण्यांची निवड करून शेती टिकवणे आणि उत्पादन वाढवणे हे अत्यंत महत्त्वाचे बनले आहे.


हवामान बदलामुळे शेतीवर होणारे परिणाम

1. अनियमित पाऊस – अतिवृष्टी किंवा कमी पाऊस यामुळे पिकांच्या वाढीवर परिणाम होतो.

2. तापमानातील वाढ-घट – अत्यधिक उष्णता किंवा अचानक गारवा यामुळे पिके प्रभावित होतात.

3. मातीचा पोत आणि आद्रता कमी होणे – हवामान बदलामुळे मातीचा पोत बिघडतो आणि उत्पादन क्षमता कमी होते.

4. रोग व किडींची वाढ – बदलत्या हवामानामुळे नवीन प्रकारचे कीटक आणि रोगांचे संक्रमण वाढते.


हवामान बदलाशी लढण्यासाठी योग्य बियाण्यांची भूमिका सहिष्णु वाणांची निवड – उष्णता, दुष्काळ आणि रोगप्रतिकारक बियाणे वापरल्याने पीक नुकसान कमी होते. संशोधित हायब्रीड बियाणे – अधिक उत्पादन क्षमता असलेली आणि हवामानाशी जुळवून घेणारी सुधारित बियाणे महत्त्वाची भूमिका बजावतात. लवकर परिपक्व होणारी वाणे – कमी कालावधीत उत्पादन देणारी वाणे हवामान बदलासाठी उपयुक्त ठरतात. रोग प्रतिकारशक्ती असलेली बियाणे – विशिष्ट हवामानातील रोग आणि किडींना तोंड देणारी वाणे निवडल्यास नुकसान कमी होते. हवामान बदलावर मात करण्यासाठी उपाययोजना 1. मल्चिंग आणि सेंद्रिय खते वापरणे – मातीतील ओलावा टिकवून ठेवण्यास मदत होते. 2. पाण्याचे नियोजन – ठिबक सिंचन आणि जलसंवर्धन तंत्रज्ञानाचा अवलंब करणे. 3. पीक बदल (Crop Rotation) – जमिनीची सुपीकता टिकवण्यासाठी आणि किडींच्या संक्रमणापासून बचावासाठी. 4. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर – हवामान अंदाज, स्मार्ट शेती आणि डिजिटल तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून उत्पादन सुधारता येते. हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी आधुनिक शेती पद्धतींसोबत योग्य आणि संशोधित बियाण्यांची निवड करणे गरजेचे आहे. सेमिलास सीड्ससारख्या विश्वासार्ह बियाणे उत्पादक कंपन्या शेतकऱ्यांसाठी उच्च दर्जाची बियाणे उपलब्ध करून देत आहेत, ज्यामुळे हवामान बदलांच्या आव्हानांना सामोरे जाणे शक्य होते.